Een dobbelsteen kan vreemd rollen

De dobbelsteen staat misschien wel het beste bekend als symbool voor bordspellen. Praktisch ieder kind heeft wel Mens erger je niet, ganzenbord of Monopoly gespeeld. Je gooit de dobbelsteen en verplaatst je pion of poppetje het gegooide aantal ogen. Maar er zijn tegenwoordig veel originelere manieren waarop dobbelstenen in spellen worden toegepast. Het principe van een dobbelsteen gooien en je pion verplaatsen wordt in het Engels Roll & Move genoemd. Het is een eenvoudig principe waar al vele spellen op gebaseerd zijn. Het grote nadeel van een dobbelsteen in een spel is dat de uitkomst volledig willekeurig is. En dat zie je goed in spellen als Monopoly en Ganzenbord waar het gelukselement erg hoog is. Het vervelende daaraan is dat je als speler weinig invloed op het spel hebt.

Balans tussen toeval en invloed

Is er dan geen plaats meer voor dobbelstenen in de moderne bordspellen? Zeker wel. Want het element van toeval is in veel bordspellen juist een belangrijk aspect om het geheel enigszins onvoorspelbaar te maken en ervoor te zorgen dat niet altijd dezelfde persoon of strategie wint. Daarbij is het gooien van een dobbelsteen altijd weer afwachten en vaak een spannend moment. En spanning en verrassing zijn voor veel mensen leuke ingrediënten voor een goed bordspel. Het is echter van belang dat het geluk van de dobbelsteen niet de hoofdrol speelt, maar dat je als speler voldoende inbreng houdt.

Dobbelen in moderne bordspellen

Gelukkig zijn er tegenwoordig nog steeds genoeg bordspellen waar de dobbelsteen een belangrijke rol speelt. Bij een goed spel is er een relatie tussen hoe bepalend dobbelsteenworpen zijn en de lengte van het spel. Is een spel erg lang, dan zou de uitkomst van enkele worpen niet al te bepalend moeten zijn. Aan de andere kant zijn er ook de typische dobbelspellen. Deze spellen duren meestal een stuk korter en zijn sterker afhankelijk van het gelukselement.

Dobbelen in Kolonisten van Catan
Een goed voorbeeld is het zeer bekende spel De kolonisten van Catan. In Catan werpt iedere speler aan het begin van zijn beurt met twee dobbelstenen. Het totaal aantal ogen geeft aan op welke vakken op het bord er een grondstof wordt gevonden of gedolven. De spelers maken op die manier allemaal tegelijk kans om iets te verdienen. Na deze eerste stap kan een speler nog allerlei andere acties uitvoeren en is de dobbelsteenworp niet alles wat telt.

De versnellingen van Formule D
In Formule D zijn de speler coureurs en is het zaak om zo snel mogelijk een ronde te rijden. Elke bocht moet verplicht in een minimaal aantal beurten genomen worden, om daarmee te simuleren dat de wagen langzaam rijdt. Daarbij heeft de speler keuze uit zes versnellingen en elke versnelling komt overeen met een specifieke dobbelsteen die bepaald wat het minimum en maximum aantal te verplaatsen vakjes bepaald. In de eerste versnelling gooit een speler 1 of 2. In de derde versnelling is het bereik 4 tot 8 en in de zesde versnelling gooit de speler tussen de 21 en 30. Op die manier heeft een speler invloed in het bereik en kan daarmee zelf weten hoeveel risico hij wil nemen.

Grondstoffen delven in Het stenen tijdperk

In Het Stenen Tijdperk kunnen de spelers vijf soorten grondstoffen bemachtigen: eten, hout, leem, ijzer en goud. Met deze grondstoffen kan de speler weer andere acties uitvoeren. Iedere speler heeft een stam van vijf tot tien personen en kan deze inzetten in de verschillende grondstof gebieden om daarmee te werken om de betreffende grondstoffen te verdienen. De speler gooit met dobbelstenen om een zo hoog mogelijk totaal aantal ogen te halen. Het aantal dobbelstenen waar de speler mee mag gooien wordt bepaald door het aantal personen dat ingezet zijn. Het totaal gegooide ogen wordt gedeeld door een grondstoffactor om het aantal verdiende grondstoffen te bepalen. Dit gebeurt volgens onderstaande tabel:


Heeft een speler vier personen ingezet om hout te halen, dan gooit hij dus met vier dobbelstenen. Hij gooit 2, 5, 3 en 1 met een totaal van 11. Gedeeld door drie levert dat dus drie stukken hout op. Had de speler voor goud gegooid dan had hij maar één goudstuk verdiend. De speler heeft dus de mogelijkheid om zelf te kiezen met hoeveel personen hij op zoek wil gaan naar grondstoffen. Is het erg belangrijk voor de speler om een bepaalde grondstof te krijgen dan kan hij meer personen inzetten, om daarmee het risico te verlagen.

Dieren stapelen in Dier op dier

In het kinderspel Dier op Dier moeten de spelers steeds een dier uit hun voorraad op een krokodil in het midden van de tafel plaatsen. Wie het eerst al z'n dieren kwijt is wint, maar wie een aantal dieren doet omvallen, moet de gevallen dieren aan zijn voorraad toevoegen. Wanneer de speler aan de beurt is, moet er eerst met een dobbelsteen gegooid worden, om te bepalen wat de speler moet doen:

• één dier plaatsen,
• twee dieren plaatsen,
• de andere spelers laten bepalen welk dier geplaatst moet worden,
• een dier op de tafel tegen de krokodil zetten.
• een eigen dier aan een medespeler naar keuze geven die het dier moet plaatsen.

Dier op Dier is een echt kinderspel, kort, snel en een beetje onvoorspelbaar. De dobbelsteen kan mee en tegen zitten, maar uiteindelijk komt het vooral aan op het goed plaatsen van de dieren.

Soorten dobbelstenen

Dobbelstenen zijn er in vele soorten en maten. De bekende zeskantige dobbelsteen met de waardes 1 t/m 6 zijn natuurlijk het bekendst.

Aantal zijdes van een dobbelsteen
De 'gewone' dobbelsteen wordt ook wel d6 genoemd. De d staat voor die (Engels voor dobbelsteen) en de 6 geeft het aantal zijden aan. Maar er zijn veel spellen die niet uit de voeten kunnen met een kans van 1 op 6 voor iedere uitkomst. Zo bestaan er bijvoorbeeld ook d4, d8, d10, d12, d20, d30 en dobbelstenen met nog meer zijden. Los van het aantal zijdes kan er ook gevarieerd worden met de waardes op ieder zijde. Door op een d6 drie verschillende waarden er elk twee maal op te zetten, is er een kans van 1 op 3 per waarde gecreëerd.

Speciale dobbelstenen

Niet bij ieder spel is het van belang een numerieke waarde te gooien met een dobbelsteen. In dat geval zitten er vaak speciaal voor dat spel gemaakte dobbelstenen bij het spel. Dat maakt het geheel veel aantrekkelijker en trekt nieuwe spelers meer aan.
Een aantal voorbeelden:

• Risk Express - Bevatten illustraties van infanterie, cavalerie, artillerie en generaal
• Regenwormen - Bevatten waardes 1 t/m 5 en een illustratie van een regenworm
• Dier op Dier - Bevat een illustratie voor iedere verschillende actie
• Boonanza: Het dobbelspel - Bevatten illustraties van de verschillende bonensoorten
• King of Tokyo: Bevatten de waarden 1, 2, 3, en illustraties van een bliksemschicht, hart en een poot